ეს საკონფერენციო თემაა რომელიც უნივერსიტეტში გავაკეთე. გავიმარჯვე და სერტიფიკატიც გადმომცეს :)
დიდია ასე რომ დიდი იმედი არ მაქვს რომ წაიკითხავთ მაგრამ მაინც ვდებ.
გრაფიტის წარმოშობა და განვითარება
ტერმინი “გრაფიტი” იტალიური სიტყვიდან წარმოიშვა, რაც ნიშნავს ამოკაწრულს. გრაფიტი არის საყოფაცხოვრებო სახის წარწერა ან ნახატი ამოკაწრული შენობებზე, კედლებზე, ჭურჭელზე და ა.შ. გრაფიტის პირველი ნიმუშები ძველ საბერძნეთში, რომსა და პომპეიში გვხვდება კედლებზე ამოკაწრული მარტივი ნახატების სახით, რომლებიც უბრალო საინფორმაციო დანიშნულებით გამოიყენებოდა. თუმცა არსებობს ნახატები, რომლებიც მმართველების საწინააღმდეგო გზავნილებს ატარებდნენ.
გრაფიტის მრავალი სახეობა არსებობს. მას სხვადასხვა მიზნით იყენებდნენ: სოციალური გზავნილის გადმოსაცემად, სარეკლამო დანიშნულებით, სიყვარულის ასახსნელად და სხვა. გრაფიტი ჩვეულებრივ ხელით ნაწერია და გამოხატავს რაიმე ინიციალებს ან ზედმეტ სახელებს. ის არის ნაწერის განსხვავებული სტილი, მაგრამ არ არის მიჩნეული ხელოვნების დიდებულ ნიმუშად, რადგან მას აკლია ესთეტიკური ღირებულებები და არ იწვევს სილამაზის გრძნობას მნახველში. Eეს ინიციალები ხელოვნების მიზნით არ გამოიყენება. ზედმეტი სახელები უბრალოდ მათ არსებობას გვამცნობენ. მაგ: “მე აქ ვიყავი.”
გრაფიტის ერთ-ერთი სახეობა ჯგუფური წარწერებია, რომლებიც უმეტესად გამოხატავენ სამეზობლოში მომხდარ სიახლეებს. კედლებზე ნახატები ფრესკების სახითაც გრაფიტის სახეობაა, მაგრამ ისინი დაკვეთით სრულდება და უფრო მრავალფეროვანია. მას დიდი ძალისხმევა სჭირდება დასასრულებლად, რათა გამოხატავდეს გრაფიტის სახეობის სტილს ან უბრალოდ ტრადიციულ სურათს.
გრაფიტის ბოლო სახეობაა კრეატიული ნახატი, შესრულებული საღებავებით, რომლებიც გრაფიტის ხელოვნების ნიმუშია.
თანამედროვე გრაფიტი არის ავანგარდისტული ხელოვნების ერთ-ერთი ნაწილი. იგი არის უნებართვო წარწერა სახელმწიფო ან კერძო საკუთრებაზე, რომელიც ვანდალიზმად ითვლება. იგი წარმოიშვა ნიუ-იორკში და თავდაპირველად ერქვა “ნიუ-იორკის სტილის” გრაფიტი. ხელოვნების ეს ფორმა დაიწყო 1960-იანი წლების მიწურულში, როცა თინეიჯერები იყენებდნენ მარკერებს, რათა საკუთარი სახელები ამოეტვიფრათ ქუჩებში. ამ გზით მათი სახელები ცნობადი ხდებოდა ქალაქში. უნდა აღვნიშნოთ, რომ ნიუ-იორკამდე ასეთი წარწერები ფილადელპიაში გაჩნდა. ზედმეტსახელები “ცორნბრეად” და“ტოპ ცატ” ანუ ხორბლის პური და მაღალი კატის სტილი პოპულიარული იყო ფილადელპიაში. როცა ეს სტილი გამოჩნდა ნიუ-იორკში, მას უწოდეს “ბროდვეის სტილი”-წაგრძელებული, თხელი ასოების გამო.
პულვერიზატორების წინსვლამ განაპირობა ინიციალების განვითარება ზომასა და ფერში. საკმარისი არ იყო სახელის ამოტვიფრა გამოსაჩენ ადგილას, რადგან ამის კეთება უკვე ყველას შეეძლო. პულვერიზატორებმა_ ხელსაწყომ, რომლითაც იქმნება ინიციალი, ხელოვნების პროდუქციის ნაწილმა, გამოყო გრაფიტისტები ჩვეულებრილი მხატვრებისაგან, რომლებიც გამოირჩევიან კრეატიული სტილით. “ტაგ” სტილი, რომლის გაკეთებაც ნებისმიერს შეუძლია, ბიძგი მისცა “ტჰროწ უპ” სტილის წარმოშობას, რომელიც ორი ფერით სრულდება; კონტურის სახით და მრგვლოვანი ასოებით. არც ეს სტილია რთული, თუმცა მალე ჩნდება უფრო გართულებული სტილი. “სტამპ” სტილი უფრო რთულია და გამოიხატება სწორი ასოებით. შემდეგ გაჩნდა “პიეცე” სტილი, რომელიც მრავალფეროვანია. ეს სტილი არის კედლის ფერწერა, რომელიც წარმოდგენილია ცნობილი მულტიფლიკაციური გმირების და გრაფიტის ავტორის სახელის სახით. Uუნდა აღინიშნოს ის ფაქტი, რომ ყველა გრაფიტულ ნახატს თან ახლავს შემსრულებლის ზედმეტი სახელი, რადგან მათ სურთ იყვნენ ცნობილნი. მაშასადამე, ახალი და კრეატიული გზა ინიციალების გამოფენისა გამოსაჩენ ადგილას, მისი ამოტვიფრა ყველგან, იყო ფუნდამენტალური საფუძველი თანამედროვე გრაფიტის ხელოვნების განვითარებისა.
1970_იანი წლების შუასა და მიწურულში, გრაფიტისტებმა დაიწყეს ხატვა მეტროს მატარებლებზე, რომელსაც დაერქვა “სუბწაყ-არტ” ანუ მეტროპოლიტენის ხელოვნება. მატარებელი გახდა გრაფიტისტების ბრძოლის ველი. ეს ის დრო იყო, როცა ყველას სურდა ყოფილიყო მეფე ან დედოფალი მეტროპოლიტენის მხატვრობისა, ანუ ეხატად იმდენად, რამდენადაც ეს შესაძლებელი იყო. თუ რომელიმეს სახელი ფერადად იყო წარწერილი მატარებელზე, გარანტირებული იყო, რომ მას ბევრი ადამიანი ნახავდა, განსაკუთრებით სხვა გრაფიტისტები. მეფე ან დედოფალი რომ გახდე, შენი სახელი მრავალ სხვადასხვა ადგილას უნდა დაწერო. Gგარდა ამისა, სტილი და არტისტული ნიჭი მეტად მნიშვნელოვანია. ასევე გაჩნდა ახალი სტილი, რომელიც დაბუშტული და პოპკორნის მსგავსი ასოებით სრულდებოდა და მისი ამოკოთხვა თითქმის შეუძლებელი იყო. ამ სტილს ახასიათებდა კომპიუტერული და გოთიკური ასოები, რომლის ფერიც გადადიოდა ერთი ფერიდან სხვა ფერში და მულტიფლიკაციური გმირების გამოყენება. Uუნარი რთული სტილის შექმნისა არის ის, რაც განასხვავებს ზედმეტი სახელების მწერლებს, ანუ “ტაგგერს” გრაფიტისტებისაგან. თაგერები ბღაჯნიან, ხოლო გრაფიტისტები ხელოვნებას ქმნიან.
გრაფიტისტების საყოველთაო რეკლამამ სურვილი გაუჩინა ბევრ მხატვარს მონაწილეობა მიეღო ამ ახალი ხელოვნების ფორმის განვითარებაში. Mმიუხედავად ნიუ-იორკის ქალაქის აკრძალვის მცდელობებისა, გრაფიტი აყვავდადა და მოიზიდა მხატვრები მთელი მსოფლიოს მასშტაბით. Gგრაფიტის დაწინაურების უდიდესი ძალა იყო “ჰიპ-ჰოპ”-ის ფენომენი, რომელიც რეპ მუსიკის კულტურაა.
ბოლო დროის სიახლე გრაფიტის ხელოვნებაში არის “სატვირთო ხელოვნება”, სადაც გრაფიტისტები ხატავენ სატვირთო მანქანებზე, რკინიგზის გადამზიდებზე იმ იმედით, რომ მათი ხელოვნების ნიმუში მოხვდება ამერიკაში და მთელს კონტინენტს მოივლის.
გრაფიტთან დაკავშირებით არსებობს ორი მთავარი საკითხი. Pპირველი, ის ვინც პასუხისმგებელია ამაზე და მეორე, თუ რატომ იყენებენ გრაფიტისტები “სპრაყცან” ხელოვნებას. Yყველას გასაკვირად გრაფიტი არ არის მხოლოდ ღარიბი, გარეუბნის, დაბალი-კლასის ამერიკელი ბავშვების ხელოვნება. Nნახევარზე მეტი გრაფიტისტები კავკასიის საშუალო კლასის ოჯახებიდან არიან. ამასთანავე გრაფიტისტები მთელს მსოფლიოში არიან მიმობნეულნი. როდესაც იკითხეს : “რომელი ბვშვები არიან გრაფიტით დაინტერესებული?” ოფიცერმა ჰიკლიმ უპასუხა: “ბავშვები, რომლებიც ნიუ-იორკში ცხოვრობენ. “
არანაირი კლასიფიკაცია არ არსებობს გრაფიტისტი ბავშვებისა. მათი ასაკი მერყეობს 12-30 წლამდე, ხოლო სქესი განსაზღვრული არ არის. ადრე გრაფიტისტები ნახატზე მარტო მუშაობდნენ რაც მათ საფრთხეს უქმნიდა, ამიტომ შეიქმნა გრაფიტისტების ჯგუფები, რომლებიც 3-დან 10 წევრისაგან შედგებოდა. ამ ჯგუფის წევრი გაგდებული იქნებოდა იმ შემთხვევაში, თუ ის მათი ჯგუფის გარდა სხვა ჯგუფშიც იქნებოდა გაერთიანებული. ჯგუფში გაწევრიანებსთვის საჭიროა მსურველს ჰქონდეს საკუთარი სტილი. გრაფიტისტების ჯგუფის მეთაურია “მეფე” ან “დედოფალი”_ ადამიანი, რომელიც გამოირჩევა წევრებს შორის საუკეთესო არტისტული უნარით.
ის მიზეზები და ღირებულებები, თუ რატომ უნდა დაინტერესდეს ადამიანი გრაფიტით ისეთივე მრავალფეროვანი და განსხვავებულია, როგორც თავად ის მხატვრები, ვინც გრაფიტს ქმნიან. მთავარი მიზეზი_ სახელი და საკუთარი ნიჭის ხელოვნების ცნობადობაა. Gგრაფიტი ასევე საკუთარი თავის გამოხატვის ფორმაა. წერის ხელოვნება კრეატიული მეთოდია საზოგადოებასა და სხვა მწერლებთან ურთიერთობისა. Mმხატვრის ინდივიდუალიზმი, გამოხატვა და იდეებია ის, რაც ურთიერთობას აწარმოებს. Aამ სახის კომუნიკაცია ძვირფასია, რადგან ის აერთიანებს ხალხს მიუხედავად მათი კულტურის, ენის და რასისტული განსხვავებისა. Gგარდა ამისა, გრაფიტის შესრულება ჯგუფის მიერ ხელს უწყობს ჯგუფური საერთო მიზნის განხორციელებას. Aამ მიღწევისაგან გამოწვეული გრძნობა არის კავშირი სხვებთან, რომელიც ძვირფასია მხატვრისთვის. თავის წიგნში “გრაფფიტო” ვოლში აღნიშნავს, რომ ზოგი გრაფიტისტი ამ ხელოვნებას მიიჩნევს, პოლიტიკურ და ეკონომიურ კანონების დარღვევის რიტუალად. ზოგი მხატვარი თავის თავს მიიჩნევს რევოლუციონერად, რომლებიც რეაგირებს ხელოვნების წინააღმდეგ, რადგან ისინი ფიქრობენ, რომ ხელოვნება მარტო ის არ არის, რაც გალერეაშია გამოფენილი კურატორის მიერ. ზოგი მხატვარი კი ხატავს საზოგადო და კერძო საკუთრების ადგილებში, რადგან წინააღმდეგობა გამოხატოს დასავლური კაპიტალიზმის იდეების და კერძო საკუთრებების შესახებ. Gგრაფიტისტები ერთობიან ამით. ძალიან სახალისოდ და ამაღელვებლად მიიჩნევენ. Mიუხედავად ამ ფაქტების სიცხადისა, ისინი მაინც ვერ განმარტავენ სრულად რატომ ითვლება გრაფიტი ნამდვილ ხელოვნების ფორმად, მიუხედავად მთელი რიგი არალეგალური წყაროებისა.
Gგრაფიტი, რომელიც ნიუ-იორკის მეტროპოლიტენის ვაგონებზე სრულდებოდა და რომელიც განვითარდა დღესდღეობით როგორც პულვერიზატორების ხელოვნება, მართლაც ხელოვნებაა. Gგრაფიტის წარმოშობა შეიცავს დადგენილ ტექნიკასა და სტილს. ხელოვნების ეს სახე დახასიათებულია როგორც “ სტანდარტ-მედიუმ”. მაგალითად ახალბედებს ასწავლიან როგორ გამოიყენონ პულვერიზატორები და აეროზოლები სხვადასხვა არტისტული ეფექტების შესაქმნელად.
Gგრაფიტის ხელოვნება განვითარდა წლების განმავლობაში უბრალო ნაწერებიდან მსოფლიო გრაფიტის ნიმუშებად, რომელიც სრულდება მეთოდების მიხედვით.
Gგრაფიტი არ არის სპონტანური, როგორც “ტაგგინგ”, წარმოსახვით ჩხაპნის ფორმაში. ნამუშევრის დასრულება ითხოვს დიდ წარმოსახვით უნარს, გეგმას და ძალისხმევას. Gგრაფიტისტი თავდაპირველად ადგენს ნახაზს. შემდეგ იგი გეგმავს აზრს და არჩევს ფერებს. შემდეგ იგი ირჩევს თავის ტილოს ან გარეგნულ სახეს და ქმნის წინასწარ ნახაზს. Aამას მოჰყვება ფერებითა და ორნამენტებით შევსება და ბოლო ესკიზიც დასრულებულია.
Gგრაფიტი შეიძლება იქნეს გაგებული ასევე ხაზების, ფერებისა, სტრუქტურის მიხედვით, რათა შევქმნად თხრობა მის შესახებ. სხვა განსაკუთრებული საფუძველი თუ რატომაა გრაფიტი ხელოვნება, არის მისი შემქმნელის მიზანდასახულობა. Gგრაფიტისტები ითხოვენ მათი ხელოვნების აღქმას ისეთ ხელოვნებად, რომელიც შეძლებს გრძნობებისა და აზრების მაყურებელთან გაზიარებას.
Gგრაფიტს მარტო კომუნიკაციის ფუნქცია არ აქვს, იგი ასევე ალამაზებს ისეთ სივრცეებს, როგორიცაა ცარიელი კედელი ან მიტოვებული შენობა. ერთადერთი განსხვავება მუზეუმების ნამუშევრებსა და გრაფიტის ხელოვნებაში არის ის პირობები, რომელშიც გრაფიტი იქმნება, რადგან ხელოვნება დამოკიდებულია ადგილმდებარეობასა და გამოფენაზე.
Gგრაფიტის უგულველყოფა არ შეიძლება ასე უბრალოდ, რადგან იგი არ არის საჭირო ადგილას ანუ ჩარჩოში ჩასმული, მუზეუმებსა და გალერეებში გამოფენილი. Mმისი ადგილმდებარეობა კედლებსა და ვაგონებზე თანხმობის გარეშე, ხდის მას არამოთხოვნად ხელოვნებად. შეიძლება ეს ვანდალიზმად ჩაითვალოს, მაგრამ ის მაინც არ განიცდის დისკვალიფიკაციას როგორც ხელოვნება. Yყველა გრაფიტის მაგალითი არ არის ხელოვნების ნიმუში ისევე როგორც ჩარჩოში ჩასმული ნამუშევარი არ არის მხატვრობის ბრწყინვალე ნიმუში, ან ღირსი ხელოვნებად მიჩნევისა.
Gგრაფიტი გააკრიტიკეს იმის გამო, რომ იგი რთული გასაგებია. მაგრამ ეს არ გამორიცხავს მას იყოს ხელოვნება, ვინაიდან აბსტრაქტული ხელოვნების ბუნდოვანება ან პიკასოს კუბიზმი, მიუხედავად იმისა რომ რთული აღსაქმელია, არ შეიძლება არ ჩაითვალოს ნამდვილ ხელოვნებად. Gგოლდსმენის ესთეტიკის თეორია მდგომარეობს გრაფიტის ადგილმდებარეობისა და პრეზენტაციის პრობლემის გარკვევაში.
Gგოლდსმენი ამტკიცებს, რომ ხელოვნებას გადავყავართ გრძნობად და ესთეტიკურ სამყაროში. Eეს გადაადგილება გამოწვეულია გალერეის ატმოსფეროთი ან ოპერის ბნელი დარბაზით. გრაფიტთან დაკავშირებით ასეთი რამ არ ხდება, რადგან ის სწრაფად ჩნდება მოულოდნელ ადგილებში.
ჩვენ არ ვართ შეჩვეული თავმოყრილი ხელოვნების ნიმუშების ხილვას გარეთ ისე როგორც მუზეუმებშუია გამოფენილი. ხალხი მიდის მუზეუმებსა და გალერეებში
ხელოვნების ნიმუშების სანახავად, გრაფიტი კი ხელმისაწვდომია ყველგან. წარმოიდგინეთ რა შოკის მომგვრელი სანახავია ფერადი ვაგონის სწრაფი სვლა ნიუ-იორკის ჭუჭყიან სადგურებში. “სპრაყცან” ხელოვნების ის ფორმაა, რომელიც ხელმისაწვდომია ყველასათვის, რადგან იგი არ არის შეზღუდული გალერეებისა და მუზეუმების სისტემის კანონებით. სწორედ ეს არის მისი ერთადერთი დანაშაული.
Dდადგენილი თეორიაა, რომ ხელოვნება არის ის, რაც მსოფლიომ აღიარა და დამტკიცებულია მსოფლიო ხელოვნების მოღვაწეთა მიერ. მართალია გრაფიტი არ არის არც ერთ გალერეასა და მუზეუმში განთავსებული და ხშირად უარყოფენ მას როგორც ხელოვნებას, მაინც არსებობს ისეთი შემთხვევები როცა მსოფლიო ხელოვნებამ გრაფიტი აღიარა ხელოვნების ფორმად. 1970-იან წლებში ნიუ-იორკის და ევროპის გალერეებმა გრაფიტს დაუთმეს ყურადღება მსოფლიო ხელოვნების მასშტაბით.
Lლი ქვინონსმა. Nნიუ-იორკის გამოჩენილმა მწერალმა და ერთ-ერთმა გრაფიტისტმა მოხატეს მატარებელი თავიდან ბოლომდე. Mმისი ტილოზე შესრულებული ნახატი კი რომში მდებარე კლაუდიო ბრუნის “მასუსას” გალერეაში გამოფინეს. ამის მსგავსად დენმარკის ხელოვანი იაკი კორნბლიტი დაეხმარა რამოდენიმე გრაფიტისტს კარიერის გაკეთებაში მათი ნამუშევრების როტერდამის “ბოყანანო ვონ ბენინგენ”-ის მუზეუმებში გამოფენით 1984-1985 წლებში. 1996 ბარი მაკჯის, რომელიც ცნობილია თავისი ნამუშევარი “ტწისტ”-ით დაავალეს შეესრულებინა გრაფიტი სან ფრანცისკოს “თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმის” კედელზე.
Gგრაფიტის აღიარების შემდეგ ორი ტენდენცია განვითარდა. Pპირველი _ხელოვანები, კოლექციონერები, მხატვრები, კურატორები დაეხმარნენ გრაფიტისტებს სტილის განვითარებაში თავიანთი ცოდნის ახალბედებთან გაზიარებით. მეორე, აღიარებამ გრაფიტს სახელი გაუთქვა მსოფიოს სხვადასხვა მხარეში.
Lლოს ანჯელესმა და ჩიკაგომ აღიარეს გრაფიტისტების ტალანტი და შესთავაზეს კანონიერი გზით გრაფიტის შესრულება, რომელიც წაახალისებდა მხატვრებს და შეამცირებდა მის ვანდალიზმს.
Gგრაფიტის აღიარება ორი მიზეზის გამო ძალზედ მნიშვნელოვანია. ერთი სოციალური, პოლიტიკური და ეკონომიკური ზეგავლენისა მსოფლიო ხელოვნებაზე. Gგრაფიტის აღიარებამ როგორც ხელოვნება, გაზარდა ინტერესი და ცოდნა ამ ხელოვნების ფორმისა. Mმეორე, გრაფიტის აღიარება გამორიცხავს მის განზოგადებას, აღმოფხვრასა და ვანდალიზმად მიჩნევას. Aარ არის აუცილებელი “სპრაყცან”-ი იყოს არალეგალური ან კედელზე შესრულებული, რომ ჩაითვალოს გრაფიტად, თუმცა ფილოსოფიურად, ამ ყველაფრის გარეშე ის ყველაზე წმინდა ხელოვნება იქნებოდა.
Gგრაფიტის აღიარება ფართო მასშტაბებით გულისხმობდა მისი ტრადიციული მეთოდებით შესრულებას, მაგრამ პირიქით მოხდა. წიგნებში, კინოებში, მხატვრები დაეხმარნენ ხალხს სწორად გაეგოთ გრაფიტი ყოველგვარი ტრადიციული ელემენტების გარეშე.
“წილდსტყლე” ანუ ველური სტილით შესრულებულ ნამუშევარს ყველა მხატვარი თავისი სტილით ასრულებს, ხოლო ფერი, წინა ფონი და უკანა ფონი საერთოა ყველასათვის. Gგრაფიტის მიჩნევა ხელოვნების ფორმად მნიშვნელოვანია იმისათვის, რათა ხალხმა, რომელიც ტრადიციული ხელოვნების დარგში არიან ჩართულნი ნახოს, რომ ხელოვნება ვითარდება ძველ ჩარჩოებს მიღმა. Aასევე გრაფიტის ხელოვნებად აღიარება ხალხს აჩვენებს, რომ იგი არ არის შესრულებული იმისათვის, რათა იქნეს უარყოფილი მასების მიერ. პირიქით, ის არის ახალი ხელოვნების ფორმა, რომელიც ესთეტიკურ სიამოვნებას ანიჭებს მნახველს, როგორც ნებისმიერი სხვა ხელოვნების დარგი..
Gგრაფიტის ფორმა ითვლება ხელოვნებად ოთხი კრიტერიუმის მიხედვით. Pპირველი_ გრაფიტის ხელოვნება განსხვავდება ყოველდღიური გრაფიტული ნამუშევრებისაგან. Mმეორე_ გრაფიტის ხელოვნებას აქვს სტილისა და ხერხების განვითარების ისტორია. Mმესამე_ გრაფიტის ხელოვნება აღიარებულ იქნა მსოფლიოს მიერ. მეოთხე_ ხალხის აღიარება გრაფიტისა ამტკიცებს, რომ ის ხელოვნებაა. გრაფიტის შეფასება, კარგია ის თუ ცუდი, უფრო მნიშვნელოვანია ვიდრე ის, არის თუ არა იგი ხელოვნება. Gგრაფიტის შეფასება ხდება იმის მიხედვით თუ სად, როდის და როგორ უნდა იქნეს იგი შესრულებული.
გრაფიტი ნამდვილად ხელოვნებაა, რადგან მხატვარსაც და ხალხსაც ანიჭებს ესთეტიკურ სიამოვნებას.
ერთი შტრიხი კიდევ: მნახავთ წიტელი პომადით დათხუპნულს. ^_^
